W dniu 1 maja 2016 weszła w życie budząca wiele kontrowersji Ustawa o kształtowaniu ustroju rolnego z dn. 5 sierpnia 2015 r. Ustawa ta zmienia w sposób istotny dotychczasowe zasady obrotu nieruchomościami rolnymi. Przepisy ustawy były szeroko komentowane w mediach jeszcze przed jej wejściem w życie. Informowano m.in., że zostanie wprowadzony zakaz sprzedaży nieruchomości rolnych, z wyłączeniem przypadków gdy nabywcą będzie Agencja Nieruchomości Rolnych lub rolnik indywidualny zamieszkujący od 5 lat w gminie, w której położona jest zbywana nieruchomość rolna. Faktycznie, w toku prac legislacyjnych przewijały się rozmaite koncepcje dotyczące ograniczenia obrotu ziemią rolną, z których znaczna część już prima facie miała niekonstytucyjny charakter. Na szczęście nie znalazły się one w uchwalonej wersji przepisów.

Ograniczenia obrotu dotyczą podziału gospodarstw rolnych (art. 6 ustawy) oraz przyznania ustawowego prawa pierwokupu: 1/ dzierżawcy, 2/ rolnikowi indywidualnemu – właścicielowi nieruchomości graniczącej, 3/ Agencji Nieruchomości Rolnych. Problematyczny może być przepis art. 9 ust. 8 Ustawy, zgodnie z którym „Jeżeli cena sprzedawanej nieruchomości rażąco odbiega od jej wartości rynkowej, wykonujący prawo pierwokupu może, w terminie 14 dni od dnia złożenia oświadczenia o wykonaniu prawa pierwokupu, wystąpić do sądu o ustalenie ceny tej nieruchomości.” Oznacza to, że np. w przypadku zawarcia warunkowej umowy sprzedaży nieruchomości rolnej za kwotę 500 tys. zł, korzystająca z pierwokupu ANR kupi tę nieruchomość za kwotę 300 tys., która zostanie uznana za cenę rynkową. Zbywca nieruchomości rolnej, mimo iż znalazł kupca za określoną kwotę, nie ma zatem pewności, że nie stanie się stroną procesu sądowego o ustalenie wartości rynkowej nieruchomości, a w razie przegranej nie sprzeda nieruchomości za kwotę znacznie niższą. Inną kwestią jest to, że ustawa zapewne spowoduje spadek cen nieruchomości rolnych. Niezależnie od tego może ona budzić wątpliwości z punktu widzenia zgodności z prawem Unii Europejskiej.